مسجدسلیمان را فراموش نکنید!
خوزستان”عطر کارون” مسجدسلیمان شهری آرمیده در دل کوه‌های سربه‌فلک کشیده‌ی خوزستان و کهن‌شهری آریایی در جنوب غربی کشور که دارای آب و هوای گرم و نسبتاً خشک می‌باشد و تابستانی گرم و زمستانی مدیترانه‌ای دارد و یکی از شهرهای استان خوزستان ایران است. این شهر از دید جغرافیایی در درازای جغرافیایی ۴۸ درجه و ۲۴ دقیقه خاوری و پهنای جغرافیایی ۳۱٫۹۳ درجه و ۴۹٫۳۰ دقیقه شمالی گسترده شده است و بلندای آن از روی دریا ۳۷۲ متر می‌باشد. که طولانی‌ترین شهر ایران به شمار می‌رود. روستا‌های اندیکا، لالی، عنبر، هفت شهیدان و گلگیراز بخش‌های تابعه اطراف این شهر بودند؛ که در چند سال اخیر بخش‌های اندیکا و لالی به شهرستان تغییر یافته‌اند.
مسجدسلیمان را اولین شهر پارسی در خوزستان و نخستین شهر صنعتی کشور می‌دانند. این شهر را به دلیل داشتن اولین فرودگاه، اولین سینما، اولین کارخانه گوگردسازی و غیره شهر اولین‌ها لقب داده‌اند. عملیات استخراج نفت، برای نخستین بار در خاورمیانه در سال ۱۹۰۸ میلادی توسط کنسرسیوم دارسی از این شهر و با چاه شماره یک، در میدان نفتی مسجد سلیمان آغاز شد.
نام‌های قدیم این شهر، پارسوماش، تلغر و سرمسجد بوده است. در باب تغییر نام شهر نظرات مختلفی وجود دارد. از جمله اینکه ساکنان شهر برای ممانعت از تخریب شهر توسط اعراب آن را مسجدسلیمان نام نهادند. بر اساس عقیده‌ی گروهی دیگر نام شهر برگرفته از اثر باستانی سرمسجد و آتشکده می‌باشد. مردمان مسجدسلیمان لر بختیاری بوده و آداب و رسوم و موسیقی مربوط به بختیاری‌ها را دارند.
پیش از اکتشاف صنعتی نفت و تأسیس شهر مسجدسلیمان:
نفت و قیری که از چشمه‌های طبیعی منطقه توسط سادات قیری استخراج و صادر می‌شد پای اروپاییان کنجکاو را به منطقه باز کرد. سادات قیری که خاندانی اهل تجارت بودند و به فرمان شاه‌طهماسب اول صفوی مالکیت زمین‌های قیلارستان (مسجدسلیمان) را در اختیار داشتند، در حدود سال‌های ۸۶–۱۲۸۵ خورشیدی اولین بار ژاک دو مورگان (باستان‌شناس فرانسوی) در مسیر تجارت خود بین شوشتر و اصفهان، هنگام عبور از دره‌خرسان به چشمه‌هایی برخوردند که مایع سیاه‌رنگی از آن تراوش می‌کرده است. بعدها درمی‌یابند این ماده همان قیری است که در شاهنامه از آن سخن گفته شده. پس از آن کمپانی دارسی نیز به منطقه وارد شد، سپس انگلیسی‌ها با حمایت دولت وقت ایران موفق شدند سادات قیری را راضی به بستن قرارداد با کمپانی دارسی کنند. به این ترتیب به موجب قرارداد قیری-دارسی کمپانی دارسی عملیات اکتشاف نفت در زمین‌های قیلارستان (قیرلارستان) را آغاز کرد. کمپانی دارسی علاوه بر قرارداد با سادات قیری، همچنین قراردادهایی با خوانین بختیاری، شیوخ عرب و روحانیون شوشتر منعقد کردند تا ممانعت و ایرادی به کار آنها وارد نشود. یکی از خوانین صاحب نام دیگری که تا اوایل شروع بهره‌برداری از نفت، نامش را در تاریخ حکومت بختیاری و انقلاب مشروطیت می‌توان دید، حاج علیقلی خان معروف به «سردار اسعد» است. شرکت نفت ایران و انگلیس، زمین‌های مسجدسلیمان را پس از اکتشاف صنعتی نفت و حفر چاه شماره‌یک، بتدریج محوطه اداری در اطراف چاه نفت شکل گرفت که بین مردم منطقه به «اداره» شهرت یافت. اداره هسته اولیه و زیربنای تأسیس شهر مسجدسلیمان بود، سپس بتدریج مناطق مسکونی نیز در اطراف محیط اداری ساخته شد و انگلیسی‌ها نام «Masjad – I – Sulaiman» که به اختصار «M.I.S» خوانده می‌شود را بر این شهر نهادند.
ساختارشهری:
برخی ساختمان‌های مسجدسلیمان که در دوره فعالیت شرکت نفت ایران و انگلیس ساخته شده‌اند سبک معماری انگلیسی داشته که اغلب در اثر گسترش و نوسازی در شهر تخریب شده‌اند. بخش‌هایی از آن هنوز به نام‌های انگلیسی آن دوره مانند منطقه کمپ‌کرسنت و اسکاچ‌کرسنت و کمیک لب‌کرسنت (Chemic Lab) معروف است. محدوده مسجدسلیمان ناهموار و دارای پستی و بلندی‌های زیادی است. نام محلات بیشتر از نام چاه‌های نفت یا ادارات شرکت نفت گرفته شده‌است؛ مانند نمره یک که از نام چاه شماره یک گرفته شده است. اسم برخی محلات هم از نام طوایفی گرفته شده که برای اولین بار در آنجا سکنی گزیده‌اند؛ مانند مال‌جونکی. برخی جاها هم افرادی که از شهرهای دیگر برای کار به مسجدسلیمان آمده بودند، در کنار هم اقامت کرده و خانه ساخته‌اند؛ مانند لین‌اصفهانی‌ها یا محل اقامت کارکنان خارجی شاغل در شرکت نفت مانند لین هندی‌ها.
گردشگری:
آثار باستانی: شامل معبد سرمسجد، معبد بردنشانده و تپه باستانی کلگه زرین می‌توان اشاره کرد.
جاذبه‌های مذهبی: از جاذبه‌های مذهبی می‌توان به قدمگاه امام رضا، بی‌بی زهرا، هفت شهیدان، سقاخانه ابوالفضل، بی‌بی بطولی، آرامگاه شهدای گمنام، امامزاده نبی‌الله و بابا زهد نام برد.
مناطق نمونه گردشگری و طبیعی: منطقه نمونه گردشگری تاراز، روستای سوسن سرخاب، منطقه حفاظت شده شیمبار، پارک جنگلی و سد تفریحی تِمبی، جزیره کوشک، چشمه‌های آب گرم گُل‌گیر، تنگه لیموها، چم آسیاب است.
از دیگر جاذبه‌های گردشگری می‌توان به غارکهناب، مدرسه انگلیسی‌ها، کلیسای نمره چهل، چاه نفت شماره یک، قبرستان خارجی‌ها، باشگاه مرکزی، هفت تنان، روز بهان، کتیبه‌ها، پل آبشو، تختگاه سرمسجد، قلعه کهیش و دامنه کوه آسماری اشاره کرد که تفرجگاه‌های مناسبی را برای گذران اوقات فراغت ساکنان ایجاد کرده است.
رودخانه‌ها:
مهمترین رودخانه مسجدسلیمان، رود کارون می‌باشد که از کوه‌های زاگرس سرچشمه می‌گیرد و پس از عبور از سد‌های شهیدعباسپور و مسجدسلیمان از کنار شهر می‌گذرد. همچنین رودخانه تمبی در جنوب شهر وجود دارد که در ساحل رودخانه پارک‌ها و تفریحگاه‌هایی ساخته شده که از جاذبه‌های گردشگری شهر به شمار می‌روند.
کوه‌ها:
بلندترین ارتفاعات استان خوزستان در شهرستان مسجدسلیمان قرار دارد. این ارتفاعات در مناطق شمال و شمال شرقی شهرستان و در منطقه توریستی اندیکا واقع شده‌اند. مرتفع‌ترین قله در محدوده شهرستان مسجدسلیمان، کوه کینو با ارتفاع ۳۷۱۰ متر است. دیگر کوه‌های بلند مسجدسلیمان عبارتند از: لیله، تاراز، منار، دلا، آلا، ادیو، شوه، لندر، دلی و آسماری.
موزه‌ها:
موزه نفت مسجدسلیمان: مربوط به آثار و وسایل قدیمی دوران اکتشاف، حفاری و تولید نفت در اولین زادگاه نفت خاورمیانه است که در این شهر قرار دارد. این موزه بزرگترین موزه صنعتی ایران می‌باشد. این موزه در منطقه بی‌بیان در اولین پالایشگاه نفت ایران و خاورمیانه واقع شده‌است.
موزهباستان‌شناسی مسجدسلیمان: در منطقه کلگه در کنار تپه باستانی کلگه زرین واقع شده‌است؛ این موزه دارای بخش‌های باستان‌شناسی، گیاهان دارویی، بخش زاگرس و همچنین بخش مردم‌شناسی و کتابخانه تخصصی است که در آن آثار مختلفی در مورد قومیت‌های مختلف کشورمان ازجمله لباس، فرهنگ و صنایع دستی در آن وجود دارد.
سینما:
اولین بار نمایش فیلم برای عموم مردم در کشور ایران در این شهر اتفاق افتاد. این شهر هم‌اکنون دارای ۴ سینمای قدیمی می‌باشد که ۱ سینما تمام فعال، ۲ سینما نیمه فعال و ۱ سینما تعطیل هستند. نام‌های این سینما؛ سینما باشگاه مرکزی، سینما فرهنگ، سینما هلال و سینما آلی‌پور می‌باشد.
ترابری:
فرودگاه: این شهر دارای یک فرودگاه نظامی در شمال شرقی خود است که در حال حاضر به نامفرودگاه شهید آسیایی نامیده می‌شود این فرودگاه اولین فرودگاه کشور بوده و در دوران جنگ ایران و عراق در خدمت هواپیمایی نیروی زمینی ارتش (هوانیروز) بود و طی موشک باران‌های رژیم بعث عراق دچار خسارات و نواقصی شد تا از کاربری عمومی بیفتد اما در سال ۱۳۸۷ و هم‌زمان با یکصدسالگی کشف نفت در این شهر دولت و وزارت نفت با بودجه‌ای ۶ میلیاردی کار ترمیم و بازسازی آن را از سر گرفت. ولی تاکنون آماده خدمات‌رسانی به مردم این شهر و شهرهای اطراف نشده‌است.
راه‌آهن: اولین راه‌آهن بین شهری ایران بین مسجدسلیمان ودرخزینه شوشتر قرار داشت و جهت حمل بار و باربری مورد استفاده قرار می‌گرفت که در دوران جنگ هشت ساله از بین رفت.
ورزش:
اولین استخر شنای ایران در این شهر احداث شد و بدین ترتیب پایه‌گذار ورود شنا به ایران بود. اولین زمین تنیس و میز پینگ پنگ و بیلیارد هم برای اولین بار در این شهر مورد استفاده قرار گرفت. اولین زمین گلف ایران هم در منطقه بی‌بی‌یان این شهر بنیان شد و تیم نفت این شهر هم‌اکنون جزء تیم‌های شرکت‌کننده در مسابقات لیگ ایران است. در رشته وزنه‌برداری مسجدسلیمان از دیرباز به عنوان یکی از قطب‌های وزنه‌برداری حضور داشته و تیم نفت مسجدسلیمان سال‌ها عنوان قهرمانی ایران و آسیا را به یدک می‌کشید از وزنه‌برداران شهیر این شهر مهران و بهمن مطلق، امیری منگشتی قهرمان آسیا و رکورددار وزن خود در آن زمان، پهلوان شمسی قهرمان کنونی هفت دوره پیشکسوتان جهان و رکورددار جهان، نواب نصیرشلال قهرمان جهان و نایب قهرمان المپیک ۲۰۱۲ لندن اشاره کرد.
اقتصاد:
اگر بگوییم این شهر نخستین شهر صنعتی ایران می‌باشد، سخن گزافی نگفته‌ایم. وجود اولین چاه نفت خاورمیانه، اولین پالایشگاه نفت خاورمیانه، اولین کارخانه گوگردسازی، اولین کارخانه تولید برق و … خود گواه بر این مدعاست. هم‌اکنون مسجدسلیمان در بخش صنعت یکی از قطب‌های صنعت ایران است. این شهر دارای کارخانجات صنعتی عظیمی از جمله: کارخانه تولید سیمان کارون مسجدسلیمان، سد و نیروگاه مسجدسلیمان که در سال ۱۳۹۲ برای سومین سال پیاپی رتبه اول را در تولید برق کسب کرد، شرکت بهره‌برداری نفت و گاز مسجدسلیمان یکی از ۵ شرکت تابعه مناطق نفت خیز جنوب می‌باشد که گستردگی آن از ایذه تا ایلام و خرم‌آباد می‌رسد، کارخانجات تانک‌سازی شهید فرخ‌نیا، پالایشگاه گاز مسجدسلیمان، پتروشیمی بزرگ مسجدسلیمان، کارخانجات آلومینیوم‌سازی و … به علاوه اینکه این شهر دارای یک شهرک صنعتی عظیم می‌باشد که در آن کارخانجات بزرگ و کوچکی از جمله تولید آرد، سوسیس، ماکارونی، صنایع پلاستیک، گونی بافی و … است.
کلام آخر:
حال با بیان تاریخچه این شهر، امیدواریم محرومیت فعلی مسجدسلیمان، مسجدسلیمانی که شهر اولین‌هاست مسولان را به بازنگری و پیداکردن این محرومیت‌ها ترغیب کند و بدنبال پیدا کردن مشکلات اصلی این شهر که زندگی را برای مردم و جوانان تلخ کرده است باشند. این شهرستان با ظرفیت بالایی که دارد شایسته این وضعیت نیست خرمی و سرسبزی طبیعت مسجدسلیمان به کلی از دست رفت و اینجا، نه به صورت یک شهر مدرن درآمده و به همان حال اولیه خود باقی مانده است. باید همه پای کار بیایم تا بررسی شود با وجود این همه امکانات و ظرفیت چرا این شهرستان با مشکلات زیادی مواجه است چند مورد معضل اصلی این شهرستان مسله خودکشی، اعتیاد و آمار بالای طلاق است و این مسائل در مسجدسلیمان عمدتا بخاطر مشکلات اقتصادی است و همین بیکاری باعث شده مشکلات زیادی برای جوانان این شهر بوجود بیاد، حل مشکلات عزم جدی و راسخ میخواهد لذا از دولت انقلابی تقاضا داریم مردم به خصوص جوانان این شهر را نسبت به آینده خود امیدوار کنند تا در این فقر و محرومیت عدیده‌ای که به سر میبرند رهایی پیدا کنند.
